İş Yeri Psikolojik Tacizine (Mobbing) Yönelik 2011/2 ve 2025/3 Sayılı Genelgelerin Karşılaştırmalı Analizi

Psikolojik taciz (mobbing), çalışanların iş yerinde sistematik ve kasıtlı biçimde aşağılanması, dışlanması, kişiliğinin hedef alınması gibi davranışlarla karşı karşıya kalmasıdır. Bu olgunun çalışma verimliliğini, insan onurunu ve sosyal barışı tehdit ettiği yönündeki farkındalık zaman içinde kurumsal politikalara da yansımış; Türkiye’de ilk defa 2011/2 sayılı Başbakanlık Genelgesi ile bu konuda hukuki ve idari bir çerçeve oluşturulmuştur.

2025 yılına gelindiğinde, söz konusu sorunların devam ettiği ancak gelişen toplumsal hassasiyet, insan hakları perspektifi ve kamu idaresi bilinci çerçevesinde 2025/3 sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi yayımlanmıştır. Bu yeni genelge hem önceki düzenlemeyi yürürlükten kaldırmış hem de daha geniş kapsamlı bir yaklaşım benimsemiştir.

1. Hukuki Nitelik Yönünden Değerlendirme

Unsur	2011/2 Sayılı Genelge	2025/3 Sayılı Genelge
Yetkili makam	Başbakanlık	Cumhurbaşkanlığı
Yayımlandığı tarih	19.03.2011	06.03.2025
Yayımlandığı Resmî Gazete	27879 sayılı R.G.	32833 sayılı R.G.
Hukuki dayanak	Başbakanlık idari hiyerarşisi	Cumhurbaşkanlığı teşkilat yapısı çerçevesinde yürütme yetkisi

🔹 2025/3 sayılı Genelge ile 2011/2 sayılı Genelge tamamen yürürlükten kaldırılmıştır.

2. Tanımsal Yaklaşımlar Yönünden Değerlendirme

Kriter	2011/2 Genelgesi	2025/3 Genelgesi
Mobbing tanımı	Kasıtlı, sistematik, uzun süreli psikolojik zarar	Aynı tanım korunmuş, ancak daha detaylandırılmış
Terim kullanımı	“Psikolojik taciz” vurgusu ağırlıkta	“Psikolojik taciz” ve “mobbing” birlikte kullanılıyor
Duyarlılık seviyesi	Tanım sınırlı, genel çerçeve çizilmiş	Tanım daha net, kapsam daha geniş (aşağılama, dışlama, yıldırma, küçümseme vb.)

🔹 2025 genelgesi psikolojik tacizin hukuki ve sosyolojik yönlerini daha bütünlüklü kavramlaştırmıştır.

3. Kurumsal Yapı ve Sorumluluk Dağılımı Yönünden Değerlendirme

Unsur	2011/2 Genelgesi	2025/3 Genelgesi
Mücadele Kurulu	ÇSGB bünyesinde “Psikolojik Tacizle Mücadele Kurulu” kurulması öngörülmüştür	Kurulun yeniden ve aktif şekilde yapılandırılması, işlevsellik vurgusu yapılmıştır
İlgili taraflar	Devlet Personel Başkanlığı, STK’lar, sendikalar	İlgili tüm kamu kurumları, üniversiteler, STK’lar, denetim organları
Alo 170 hattı	İlk kez psikolog destekli başvuru mekanizması oluşturulmuştur	Mevcut sistem geliştirilerek süreklilik kazandırılmıştır

🔹 2025/3 sayılı Genelge, sadece kurul kurmakla kalmayıp, bu kurulun görevlerini ayrıntılı biçimde belirleyerek kurumsallaşmayı güçlendirmiştir.

4. Eğitim, Farkındalık ve Koruma Önlemleri

Kriter	2011/2 Genelgesi	2025/3 Genelgesi
Farkındalık eğitimleri	Eğitimlere yer verilmiştir, ancak uygulama takibi belirsizdir	Eğitimlerin yaygınlaştırılması, tüm çalışanlara başvuru mekanizmaları hakkında bilgi verilmesi açıkça düzenlenmiştir
Toplu iş sözleşmeleri	Psikolojik tacize ilişkin hüküm konulması önerilmektedir	TİS’lere mutlaka koruyucu hükümler konulması gerektiği belirtilmektedir
İşveren yükümlülüğü	“Gerekli önlemleri almak” ile sınırlıdır	Riskleri gözetme, önleyici politika üretme, açık sorumluluk düzenlemesi yapılmıştır
Çalışan yükümlülüğü	Taciz niteliğindeki davranışlardan kaçınmak	Aynı yükümlülük korunmuş, ancak farkındalık boyutuyla desteklenmiş

🔹 Yeni düzenleme, salt farkındalık değil; kurumsal politika, kültür ve etik yaklaşımla da mücadeleyi zorunlu kılmaktadır.

5. BAŞVURU MEKANİZMALARI ve HAK ARAMA

Kriter	2011/2 Genelgesi	2025/3 Genelgesi
Başvuru yolları	ALO 170, denetim elemanlarına bireysel başvuru	ALO 170 + CİMER + TBMM Dilekçe Komisyonu + TİHEK + Kamu Denetçiliği Kurumu + doğrudan kurumlara başvuru
Gizlilik ve özel hayat	Sürece dair gizlilik özeni belirtilmiştir	Gizlilik ilkesi vurgulanmış, kurumların itibarını zedelememe şartı eklenmiştir
Asılsız iddialar	Düzenlenmemiştir	Asılsız iddialarla kurumlara zarar verilmemesi açıkça hükme bağlanmıştır

🔹 Yeni genelge, yalnızca mağduru değil; başvurunun muhatabı olan kurumların da korunmasına yönelik ilkeler içermektedir.

Sonuç ve Değerlendirme

2011/2 sayılı Genelge, Türkiye’de kamu yönetimi düzeyinde ilk defa psikolojik taciz kavramını tanımış ve idari düzenlemelere konu etmiştir. Ancak uygulamaya dair mekanizmaları sınırlı, yaptırımları belirsiz, denetimi ise yeterince net tanımlı değildir.

2025/3 sayılı Cumhurbaşkanlığı Genelgesi, önceki genelgedeki zayıflıkları ortadan kaldıran, şikâyet yollarını genişleten, kurumsal denetimi güçlendiren ve çalışanları daha etkili koruyan ileri düzey bir düzenlemedir.

Öne çıkan farklılıklar:

• Kurumsallaşma düzeyi yüksek (aktif kurul, net görevler)

• Çoklu başvuru mekanizması

• Toplu sözleşme sistemine entegrasyon

• İşverenlerin risk öngörüsü yükümlülüğü

• Gizlilik ve iftira ayrımı vurgusu

  
  

Her iki genelge, Türkiye’de çalışma yaşamında etik bir iklimin inşası için önemli birer yapı taşı olmakla birlikte, 2025/3 sayılı Genelge bu yapının kurumsal temellerini derinleştiren daha etkin ve çağdaş bir çerçeve sunmaktadır.